|
|
| tudert | |
|
Edder dee a mazigh negh emmet.
|
|
 |
Ckra ye ellee ulash èt, ckra ulash èt ye ellee ! Matoub Lounès, ur ye emmëte, mazal èt ye eddere deg uleewen en i mazighen ed i dimuqratiyen akw en u madtal. Ye eddere ger-anegh es tugheesht enes, es te medyazt enes, es te msiren enes. Seg Takfarinas ar Matoub Lounès, a gdoud a mazigh ur ye beddèlè ara, mazal èt ye ette naghe ghef tilelli ed u zaroug en te muret enes, mazal èt ye ette naghe ghef u uddour enes. Seg i romiyen ar i âraben, yiwen imenghee, yiwen imal: Tamazgha tin i mazighen... "neckkwni dee i grawalen ee zmeren ad agh ee neghen ur ee zmèren ad agh ee eqqenen imiewen..." Iman en Matoub, dee a merwas ghur i mazighen. A rgaz ye ette naghen es u gitar ed te medyazt, ye emmëte es u garit en i kalachnikoven! Tagi dee gar ta ghdemt, tagi aey eggeen ta hamajiyt. " ... Ass en u zaroug, ee etu ettun i zrefen ennegh, ee ettun a baghour en te negmi ta delsant en i mazighen. Ee ettun eten, ee neghan eten bash ad ee fregen ie u ferdis a ghelnaw, ye etu skan ghef te dyulujiyt ta âraslemt! Ta msalt ta mzight ur djin ett ee äckèzen 'eg Dzayer. Deffer el-girra, a selway Ben Bella ye ennee ye alese daghen: "Neckkwni dee aâraben, neckkwini dee aaraben!" Ye gzeme a bried ie te moust ta dzayriyt en tidett. Ee skeren yiwen u kabar, yiwen eddin, yiwet tutlayt: taârabt, ta klasikiyt meqqar ur dee ett ye sawêle akw dee yiwen g Dzayer. Ar ye etu zselêge u gdoud ger snat te familen: "ta familt ye lehhun es dat, ed te familt ye lehhun deffer" amek ye ennee u myaru Tahar Djaout. Ee ägweyen ad ee ackezen timuzgha en u gdoud bash - amek ee eqqêren - ad ur ete rezse tamount! Tutlayt ta mazight ur ghurs akwed yiwen u mkan 'eg i sädue en u dabu a dzayri. Neckk, e xtaregh ta mnadtt ènew. Ye ennee et zik Tahar Djaout: "A susem dee ta mettant. Ma the saweledt the emmëtedt, ma the susmedt the emmëtedt. Ihi sawele the emmetedt". Neckk, e xesegh ad e sawelegh, masha ur e erigh ad e emmetegh". |
| |
|
|
|
Ta nekra Ta gherfant Masha, ta muret edd ye efkeen Dihya, Aksel, Matoub akw ed wiyadt. Ete zmere ad edd ete efke medden i mazighen ye ette aweyen ta muret ennegh 'eg u bried en tilelli en u gdoud a mazigh. Matoub Lounès dee ta rseelt ta meqrant en u mussu a delsan a mzigh. Ye rsheme isme enes 'eg u dlis en tirrugza ed imenghee a delsan. Yiwen 'eg i sefdteewen en te fsut i mazighen (20 avril 1980). "Ass en 16 yebril; ye sbedde u sunded a matu Leqbayel akw. Etagi dee ta nekra ta gherfant ta mezwarut ghef u dabu ye ette ènnèen ye äsee edd seg te grawla en Dzayer, ta grawla ye etu essenen akw 'eg u madtal wiss ckradt. Ar ghef-negh ee sawêlen akw i ghmisen en edduniyt. Win te muret ennegh ee susmem zun dee ur ee zserèen amya, acku ee elleen ger i füssen en u ckabar a msouf. "... Zrin kuzs en eu ässen, iedt en 15 gher 20 yebril, ye effeghe edd el-âsker gher medden. Ye kshem fell-asen 'eg i gherbazen, 'eg te sdawit akw ed sbitar. Ee seddegdegen ayen ee äfeen, ee ädjeen edd timadt en i metrusen, masha ulash i mettinen. Ee ämzsen attas en medden, ee aweyen eten". 20 yebril 1980 ghur te suta enew, amm zun nwanbir 1980 ghur baba: ta surift ta mezwarut 'eg u bried en u zaroug. Ass en 20 yebril, ete ekkere akw te suta mgal a dabu ett ye zselgen. Tikkeelt ta mezwarut 'eg ne ette amezse titiwat ne èssène ghef-mi: ta negmitt en te moust ennegh. Ne xese ad ete ellèe dee ta kbabt en u mennugh ennegh. Seg u zaroug, yiwen ur ye zmère ad ye sawele ghef te msalt agi, accku hasben ett dee aggaz ghef u dabu. Ne äckeze a mennugh en 20 yebril. Neckk iga ghur-i zun dee ta lalit yadten. "...Ass enni, ad ye eqqime dee a xatar ghur i mazighen. Yal a seggwas timadt en ifidten en i mazighen i mezsyanen akw ed i meqwaranen ee ette eddun gher te muret ad ee skeren ta faska ie " ta fsut en i mazighen". Matoub dee itree 'eg igennae en i mazighen, a brid enes dee a bried en tilelli ed tilawt. Ye ekkere mgal i ckabaren ye esse xdêmen MCA ie te wuriewen ti sertanen: "imi Leqbayel ee edduklen yir el-aâyub a' eten ee sfedten ula yugher tughzi en u awal ta mazight dee el-sas enesen..." Adlis n tirrugza Ee äzzelen idammen en Matoub ghef te mazight. Ye efkee tudert enes ghef u uddour en i mazighen. Netta dee a dlis en tirrugza seg ara edd ee agemen i grawalen ti msiren en te grawla ed te zmert. Ye ennee Matoub uhu ie te sertit en i derghalen i neslamen akw ed tin i kucamen i neâraben. Medden ye neqqêne i nazsuren ed i medyazen. Medden ye rweyen ta muret ar ee rezzun ad ee ughalen gher i seggawasen i berckanen en tidderghlt. "ee bbwin edd a ghilif deg shwura en el-kif gher te muret en el-jdud ee gren edd a surif ee glan edd es el-qyud en te ktabt en el-hif ee âwelen ad ee beddelen el-âyud bw-drar en ennif" Matoub dee a grawal, ye ellee ye ette naghe 'eg sin i demren: win i msuntiyen i neslamen ed win eu aâraben i beâtiyen. " Ass en 25-9-1994, ee äseyen et i neslamen, ee esse ekken et ie el-mehkama ensen 'eg u madagh. Ye esse zreye sin imalasen en Jahennama. Ass agi ed wiss ckradt. Ye eddue edd yiwen " el-Amir " yadten. Win el-wilaya, a masay en GIA 'eg te mnadtt agi. E äckezegh is ete meqqure te masayt enes ugar en tin u mezwaru. " El-Amir " agi, ghur-s attas en eu aggayen eddaw u fuss enes. Ar ee ette eqqelen akw i mekfalen ènew ad edd ye awedte. Deg u susem, ye amezse awal, ye bdu deg-i: " Dee ketsh âaduw ellah? " Ur as e sawelegh. Ar edd ye esse cktêye yiwet es yiwet tinna akw ur ilaq ad e skeregh. E äckezegh is ye bdue u zmaz ènew. Deg ixfe en te rdayin fell-i ye elleen: tugheeshe. " Tugheesht enek ete rdele ta muret en Leqbayel! " Ihi, lazem ad e hbesegh schena. A medya en Cat Stevens ey ughaleen dee Youssef Islam, e sefledegh as attas en tikkeele 'eg u awal enes. A shennay agi a meqran, ye hbese schena, ye kesheme el-islam, ye mune ed " u bried en el-jihad". Ma ye zmere netta ad ye skere aya, ula neckk lazem ad e munegh ed u bried enes. Es tidett, aya ad èyi ye esse bâede ghef u zayez ènew, masha ad èyi ye esse qerrebe gher Rebbi. Awal ensen ye whene attas: meqqar e skeregh zik ckigan en i bekkadten, ma e ughalegh gher te zsalleet ed el-islam, ad èyi ye surefe Mass-ennegh, ye rezsem èyi ti wuree en el-jent. Rebbi ad ye sfedte i zgalen ènew, ad eyi ye efke arraz meqqar e neghèegh erruh. Masha, ma e rnüegh 'eg i zgalen ènew, ma e ughalegh gher schena ed te medyazt ey ekkêten 'eg eddin ed el-islam, ad èyi ee neghen. Ihi, lazem ad ur e sawêlegh 'eg eddin. " Tidderghelt ad ete ghleye Ye rgige u derar, ete rgige te muret en Tamazgha, ee effeghen edd medden ar ee sutëren a medyaz enesen. Es yiwen imie ar ee eqqêren: "Matoub ad ye eddere... Tidderghelt ad ete ghleye... Ulash Dzayer bla ta mazight" Ye effeghe edd Matoub ger eu asckaren en GIA ass en 10-10-1994. Ee frehen i mazighen. " Ass enni, e behdtegh, accku anect agi dee a frah ur djin et e ezserèegh. E ämezsegh awal seg fella en taddart, e snemmeregh medden attas. E ennèegh asen: " Ta nemmirt enewen ellig edd the äseem, ta nemmirt enewen ellig èyi the erreem tilelli ", accku nutni aey eyi edd ey ekkesen seg u fuss en i remmaghen. Ur e äfèegh awal ara ad asen e ènnèegh, e ellèegh mazal ur e essènegh es tidett ayen ye jruen. Tèlèfun ghas ye ette sersère, ee sawêlen edd medden seg te muree akw. Medden ee ette run es u mdaz, attas en te familen ee xesent ad èyi sawlent, accku ur ee ämènent ara. Neckk daghen ur e ämènegh. " E ämezsegh attas en te nagitin en u sebghes seg ghur medden. Yiwen u meddakkweel ènew ye ennee ayi, ete hbese yemma-s Ta zsaleet seg u ass 'eg èyi ee kfelen, ur ete ezzsullèe ar ass 'eg èyi ee rezsemen. " " Ee xesen ad ee aremen ta mezzsewiy ènew ghur medden, ee alsen èyi yiwt te nfoust ad dtesegh emmer e ellèegh 'eg ckra en y ideg yadten: 'eg yiwen ighrem, ee ghereen ie yiwen u qshish: " Es y isme en Rebbi, addu-d! " A qshish enni ur ye meshtège, ye ennee asen: " Uhu, ur enn e ette eddugh ara! " Yiwen degsen, ye ekkere ye ennee as: " Es y isme en Matoub, addu edd! " Ye ennee as u qshish enni: " Ma es y isme en Matoub, ad enn eddugh tura! " Ee äckezen attas en te ghawsaewen 'eg irem agi. Ee äckezen is ete zmere te mezzsewiy ènew ad ete rweye ta muret. E äckeyegh dee te ghara ensen, meqqar deg-s a guschel, ur deg-s attas en u zernen. Ihi, ye ughale èyi edd u sirem. Accku, e äckezegh 'eg u awal ensen is ee ereen ad èyi ee rezsmen. " Ye eddere dee A mazigh Ass en 25-6-98, ee negheen i remmaghen a medyaz a mazigh. Ee neghee et dat eu allen en te familt enes. Ta hamajiyt dee tidderghelt ete zdeghe ta muret. " Ee enneen èyi daghen, nutni mashi i nedtliben, nutni dee i nelkamen; dee ne eqqeen wenna ilaq ad ye emmete. Em' esse dtfüren i seqsiten. Ckra en tikkeele, dee ee ette alesen ie u seqsit meqqar ghef-s ne sawele. A zgal meqquren fell-i ye äfeen dee win tugheeshe. Nutni ee ette ènnèen dee el-islam a ghef e sawêlegh 'eg te medyazen ènew, i neslamen aey e ekkêtegh 'eg tugheeshe ènew. Ee enneen èyi e eggèegh amm Salman Rushdie, aâdaw en Rebbi. Yiwen deffer wayedt, ar ee zerrun akw i sefrue enew. " The ennèedt aya, magh?... The ennèedt eddin ye esse rwêye kulshi. The saweledt ghef Rebbi bla a kuker. Amek the zmeredt ad the arudt aya?... " Ar e ette aremegh ad esse frugh negh ad e ekkegh tasga ie i seqsiten ensen, masha e äckeyegh dee y iman ènew zun e etu amezsegh 'eg te seqqurt. " " The ewtèedt i menzayen i dasilen en el-islam. The saweledt ghef te remgha, masha man ta remgha? The dttasedt eddin, the dttasedt essunna. " Neckk e essenegh, ur ghur-i ye eqqimèe ma es e ette stênegh iman ènew. E ennèegh asen: neckk ur edd gemèegh 'eg u selmed en eddin, ur e essènegh taârabt, i mawlan ènew akwed nutni. Ee enneen ayi: " Ur ak ne badte! Ur the essènedt eddin accku ur ye ellèe el-hadit 'eg te mezgidaewen en Leqbayel. " E essenegh, aya ur eten ye esse ânèqe, ur eten ye lghède, masha ar e rezzugh kan ad e esse ghzifegh tiremt. Ur djin e essènegh is ad ee frenen i sefrue ènew yiwen-yiwen. Ur e esse wjèdegh iman ènew ie ta lufet agi. Ye bane u sbertew 'eg u awal ènew; masha ar e ette aremegh ad e stenegh ixfe ènew meqqar ye druse u sirem. " Ee jeggeren ett es eddin ed te ârabt Ass en 5-7-1998, ass en u sadtuf en u seareb, ye esse ëffeghe edd Matoub ta sfift enes: Ta bratt ie te nbadtt. Ye ennee degs ie i shengue en te mazight is ur dee ee ette emmetêten i medyazen; es te zsugayt ta ghelnawt en Dzayer ye ennee: "ulay gher ne rdjue a sirem ad ne senned ghef esseber a msdurar ur ye hekkeme ghas ye eghree ye zwere a fuss en el-batel ye etu alqeme ighella 'es dee scher ie el-asel esse amesen udme ye ghmee ye ejjunjere ee jeggeren ett es eddin ed taarabt" Ye emmëte dee a mazigh " El-mut dee ghlul, ula Rebbi ula Mohamed,ula Vishnu. Ayen edd ye ette geruen dee ayen ye skere u mdan 'eg tudert enes, ye lhue negh ur ye lhüe. Ässen en u hbas, e ellèegh e ette ènnèegh ger-i ed ixfe ènew: ad e emmetegh e sulegh ur e skèregh attas en te ghawsaewen ti mezsyanen. I smecktiyen akw ee ughalen èyi edd es allagh, akwed ti ghawsaewen ti mezsyanen ey etu ettun. Ar e ette naghegh ed y iman ènew. E xesegh ad ye ughale u kud deffer iwakken ad e skeregh akw ti ghawsaewen enni ur e zmèregh ad e skeregh zik. Masha, dee a wezghi; yiwen ur ye zmère ad ye beddele ayen ey zreyen. Ye eggrue edd u ngazs ed u nezgoum, etagi dee ta meddourt ènew. A saru enes ye zerreye igimen en tikkeele dat eu allen ènew, ur e zmèregh ad et hbesegh, e cketeyegh edd tilufa ènew neckk ed medden, negh ger-i ed ayt u xam, negh ger-i ed i hbiben ènew. E äckeyegh dee i smecktiyen ee sherregen, yal ta driqt 'eg tasga, ur e zmèregh ad tent e gnugh. Ye eddue el-hal, e ädtenegh. E ezserèegh iman ènew e emmëtegh, ee aweyen èyi es a zsekka. Ee elleen igimen en medden 'eg ider ènew. Ta ndtelt ènew ete delee es erraya en Dzayer, ar ee ette iriren medden tugheeshe ènew. Ti mazighen ee leseent ti qenduren ensent ti berbashen, ee elleen i rgazen akwed eu arrashen. Ayagi ye bane ayi edd ye lhue attas. E ennèegh ger-i ed ixfe ènew: ad e eqqimegh e edderegh 'eg te mecktiyt en medden meqqar e emmëtegh. Tugheeshe ènew ad ee edderent. Ta washult ènew ad ete mghure. Dee ayen èyi ey hemman. A swingem 'eg el-mut ye ädjee eyi 'eg tudert. Attas en tikkeele dee e ette ènnèegh 'eg ixfe ènew: " The emmëtedt! The emmëtedt! " Deg te mudtni ey shequen, meqqar ye ellase u diagnostik, ye ellee u sirem. Masha ger i füssen en i remmaghen, ulash a diagnostik, ulash a sirem. " Awal en ger tasckiwen, seg te suqelt en " Rebelle" (Matoub Lounes) Lahbib Fouad |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|